Otizm neden oluşur sorusu günümüzde çocuk sahibi olmak isteyenlerin ve çocuk sahibi olanların sıklıkla araştırdığı konular arasında yer alıyor. Artan teknoloji kullanımı, çocukların küçük yaşlarda teknolojik uyaranlara çok fazla maruz kalması, beslenme düzeninin değişmesi gibi birçok unsur ve stres düzeyinin artması ile birlikte çocuk sahibi olmak bazı riskleri de beraberinde getiriyor. Yazımızda otizm hakkında merak ettiğiniz bilgileri ve olası nedenleri bulabilirsiniz.
Otizm Nedir?
Otizm neden oluşur kadar önemli olan bir soru da otizmin ne olduğudur. Otizim genellikle yaşamın ilk 3 yılında ortaya çıkan ve yaşam boyu süren beyin temelli bir gelişim bozukluğudur. Bu bireyler genel olarak incelendiğinde bazı ortak özellikler gösterir. Otizm belirtileri arasında;
- Göz teması kurmada zorluk
- Jest ve mimik kullanımının olmaması
- Konuşma kabiliyetinin geç kazanılması veya sınırlı olması
- Kolları sallama
- Yüksek seslerden hoşlanmama
- Sürekli tekrar eden belli hareketler
- Otizmi bulgusu olarak değerlendirilebilecek belirtiler şunlardır:
- Özellikle dönen nesnelere karşı aşırı ilgi
- Kendileri ile doğrudan konuşulduğunda oralı olmazlar
- Hep aynı şeyi yeme, aynı şeyle oynama gibi belli düzen takıntısı
- Işık, renk, koku ve seslere karşı değişik tepkiler
- Yakın temastan hoşlanmama
- İhtiyaçlarını kişinin kolunu çekiştirerek derdini anlatmaya çalışma gibi durumlar vardır.
Otizm hemen hemen her yaşta teşhis edilebilen bir rahatsızlıktır. Ancak semptomlar genelde ilk 3 yaş döneminde ortaya çıkar. Bundan dolayı anne babalar çocuklarını dikkatle takip etmeli herhangi bir farklılık hissettiklerinde uzmanlara danışmalıdır. Bu noktada hatırlatılması gereken önemli bir konu ise bu belirtileri gösteren her kişiye otizm tanısı konulmayacağıdır. Sağlık kuruluşlarında yapılan izlemler sonucu buna karar verilir. En doğru bilgi için doktorunuza başvurmak en sağlıklı çözümdür.
1 – Otizm Neden Oluşur? Genetik Nedenler Etkili mi?
Otizm neden oluşur sorusuyla birlikte ilk olarak akla genetik nedenler gelir. Bu bir ihtimal olarak karşımıza çıksa da otizm neden oluşur sorusunun cevabı net olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Genetik faktörler incelendiğinde annedeki genin bir mutasyona uğraması sonucu bu rahatsızlığın oluşabileceği üzerinde durulmaktadır. Eğer annenin genlerinde bozukluk varsa bu durum otizmin sebepleri arasında sayılabilecek bir etkendir. Örneğin otizmli bir bireyin kardeşinin de otizmli olma olasılığının yüksek olduğu konuşulmaktadır.
2 – Hamilelik Sürecinde Annenin Yaşadığı Sağlık Problemleri ve Kullanıdığı İlaçlar
Otizm neden oluşur sorusunda cevap olarak üzerinde durulan bir diğer ihtimal ise annenin hamilelik sürecini ne kadar sağlıklı geçirdiğidir. Yapılan araştırmalar anne karnındaki bebeğin annenin duygu durumundan bile etkilendiğini gösteriyor. Bu nedenle bilim insanları hamilelikte otizmin nedenleri üzerinde de duruyor. Anne adayının hamilelik serüveninde yaşadığı hastalıklar ve buna bağlı olarak kullanmak zorunda kaldığı ilaçların da otizme neden olabileceği üzerinde duruluyor. Bunun yanı sıra hamilelik esnasında radyosyona maruz kalma durumu da otizme yakalanma olasılığını arttıran nedenler arasında sayılıyor.
3 – Küçük Yaşta Ekrana Fazla Miktarda Maruz Kalma
Otizm neden oluşur sorusunda en çok tartışılan tezlerden biri de ekrana maruz kalma durumudur. Doğum sonrasını kapsayan bu dönemde daha doğru bir ifadeyle bebeklik döneminde bireyle yeterince iletişim kurulmaması, tablet ,telefon, televizyon gibi teknolojik aletlerle çok fazla baş başa bırakılması bir neden olarak kabul edilebilmektedir.
Ancak bu da kesin bir neden olarak belirtilememektedir. Bu konuda uzmanlar otizme neden olmasa bile küçük yaşta bireylerin ekranla sınırlı vakit geçirmesini önermektedir. Hangi yaş grubunda ne kadar ekran süresi kullanılabilir aşağıdaki tablodan inceleyerek öğrenebilirsiniz.
| Yaş Aralığı | Ekran Süresi |
| 0-36 ay | Önerilmez |
| 3-4 yaş | Günlük 20 dakika |
| 4 yaş üzeri | Yaş çarpı 10 dakika |
| Yetişkin | 2 saat |
Günümüzde ekran karşısında geçirilen süre kısıtlaması olmaması dikkat dağınıklığı, odaklanamama, yenilgiyi kabullenememe, arkadaşlık ilişkilerinde pasiflik, fiziksel aktivite eksikliği gibi sorunlara da yol açan önemli bir sorundur. Bu nedenle bu konuda ebeveynler ve eğitimcilere büyük görevler düşer.
4 – Bağımlılık ve Kimyasallara Maruz Kalma
Sigara, alkol veya uyuşturucu bağımlılığı da sonradan otizm neden oluşur sorusuna muhtemel cevaplardan biridir. Bunun yanı sıra ağır kimyasallara maruz kalma ve ağır bulaşıcı hastalıklar da otizme neden olabilir. Genel bir sonucu varmak gerekirse otizmin ortaya çıkmasında birden fazla etken olabilir. Böyle bir durumla karşı karşıya kalındığında uygulanacak en doğru karar bir uzmana başvurmaktır.
5 – Teşhis Nasıl Konulur?
Otizm neden oluşur sorusu kadar önemli olan bir soru da teşhisin nasıl konulduğudur. Bu tür rahatsızlıklarda erken teşhis ciddi boyutta önem taşımaktadır. Bireyin doğumundan sonra hayatının ilk yıllarında onun bakımını üstlenen kişinin bu konuda dikkatli olması önemli noktalardan biridir.
Konuyla ilgili olarak çocuk doktorları teşhisin konulmasında ilk basamağı oluşturur. Rutin kontroller sırasında bir farklılık hissederse aile ile çocuğun gelişimi hakkında bir görüşme yapılır. Gelişimsel bir sorun veya hafif otizm belirtileri fark edilirse aile bir uzmana yönlendirilir. Burada çocuğa testler uygulanır. Tanı konulur. Bu noktada hastalığın erken teşhisi bireyin ihtiyaç duyduğu eğitimlere daha kolay ulaşmasını sağlar. Bu durumda çocuk hayata karşı daha hazır hale gelir.
6 – Tedavisi Var mı?
Otizmi tamamen ortadan kaldırmayı sağlayan herhangi bir tedavi yöntemi henüz tıpta yoktur. Tedavi olarak uygulanan işlemlerde kişinin yaşam kalitesini yükseltmek, bireyin bilişsel ve işlevsel bağımsızlığını arttırmak bir hedeftir. Eğitimlerle ailenin bu süreci yönetmesine destek olunur.
Beyin gelişimi için doğumdan sonraki ilk 3 yıl çok önemlidir. Erken teşhis ile çocuğun sosyal, bilişsel ve işlevsel gelişimlerine destek amaçlı uygulanan eğitimlere adapte olması ve dönüt vermesi daha mümkündür. Bu hastalıkta çocuğun yetenek ve gelişimine göre uygun bir program hazırlanması ve uzmanlar tarafından uygulanması tek tedavi yöntemi olarak karşımıza çıkar. Bir ilaç kullanımı söz konusu ise bu ilaç otizm dışında mevcut olan farklı bir hastalığı tedaviye yöneliktir.
7 – Aileler Nasıl Davranmalıdır?
Otizmli bir çocuğa sahip olan ebeveynler için otizm neden oluşur sorusu kadar önemli olan bir konu da kendilerinin nasıl davranması gerektiğidir.
- Ebeveynler uzmanla işbirliği içinde süreci yönetmelidir.
- Çocuğa karşı tutarlı davranışlar sergilenmelidir.
- Otoriter olunmamalı çocuğa anlayışla yaklaşılmalıdır.
- Otizmli bireyler öğrenme aşamasında bazı güçlükler yaşayabilir. Sabırlı olunmalıdır.
Sık Sorulan Sorular
Konu ile olarak en sık araştırılan sorulara ve cevaplarına aşağıdan ulaşabilirsiniz.
1 – 2-3 Yaş Otizm Belirtileri Nelerdir?
Bu dönem için özellikle göz teması kurmama, adıyla seslenildiğinde tepki vermeme, konuşmada güçlük çekme gibi belirtiler sayılabilir.
2 – Otistik Çocuğun Dış Görünüşü Nasıldır?
Bu rahatsızlığı taşıyan çocuklarda genellikle aşağıdaki yüz özellikleri görülüyor: Yüzün üst kısmının daha geniş olması, özellikle fark edilen büyük ve iri gözler. Yüzün orta kısmının, özellikle yanakların ve burnun daha kısa ve basık olması şeklindedir.
3 – 4 Yaş Otizm Belirtileri Nelerdir?
Bu yaş grubunda ikili iletişimde zorluk, fiziksel temastan hoşlanmama, tek tonda bir sesle konuşma, konuşulan dili unutma, yaratıcı oyunlarda zorlanma, arkadaşlık ilişkilerini sürdürememe gibi belirtiler görülebilir.
4 – Otizmi Ne Tetikler?
